Capita Selecta Fototheorie

CAPITA SELECTA FOTOTHEORIE: DE GESCHIEDENIS VAN HET FOTOGRAFISCHE BEELD IN DIGITAAL PERSPECTIEF / MICHIEL VAN OPSTAL / MA FO – JAAR 1 / 08-09 / 2 ECTS

Tijdstip: dinsdag van 11.00 tot 15.00 uur

Doel: Vanuit een problematisering van de huidige digitale beeldrevolutie maak je kennis met de belangrijkste twintigste-eeuwse filosofen die over de betekenis en de maatschappelijke werking en consequenties van fotografie hebben nagedacht: Walter Benjamin, Susan Sontag, Roland Barthes, André Bazin en Jean Baudrillard. Je leert de theorievorming van deze filosofen in te zetten om je eigen fotografische praktijk en onderzoekstraject beter te kaderen.

Inhoud
Iedere revolutie betekent bevrijding én verlies. Iedere revolutie maakt winnaars en slachtoffers. Iedere omwenteling creëert mogelijkheden en knelt er evenzoveel af. Deze inleiding in de fototheorie probeert vanuit een cultuurfilosofische blik licht te werpen op de vraag wat we winnen en verliezen met de digitale beeldrevolutie. Ervan uitgaande dat deze ‘omwenteling’ nieuwe beelddefinities en -functies in onze samenleving verankert, stellen we onszelf de vraag wat de maatschappelijke gevolgen zijn van de digitalisering van het fotografische beeld. Daarbij gaan we op zoek naar nieuwe perspectieven om de status, functie en werking van het digitale beeld te analyseren. Wat is de waarde van foto’s in onze (post)moderne ‘plaatjesmaatschappij’? Hoe verandert het wezen van de fotografie in het digitale tijdperk? Welk fris licht kunnen ‘oude’ fototheoretische denkers laten schijnen op de digitale beeldomwenteling? Hoe tijdloos is hun theorievorming?

Opdracht/Toets
Je schrijft een ‘briefkritiek’ aan één van de in het blok behandelde filosofen waarin je hem/haar aanvalt/verdedigt. In je brief schrijf je naar een conclusie toe waarin je jouw standpunt verduidelijkt over de aard van de fotografie en de hedendaagse functie die ze in onze samenleving vervult/zou moeten vervullen.

Onderwijsmethodiek
In dit blok werken we met een variant van het Probleem Gestuurd Onderwijs. Aan de hand van een prikkelende ‘taaktekst’ dien je groepsgewijs een aantal ‘leerdoelen’ te definiëren. Je zelfstudie bestaat eruit deze vragen individueel met behulp van de opgegeven literatuur te beantwoorden. Je bespreekt je onderzoeksverrichtingen in een werkgroepvorm met je collega-studenten. De docent zit de discussie voor en begeleidt de kwaliteit ervan. Waar nodig verduidelijkt hij de lesstof in een ‘minicollege’.
Op bovenstaande manier train je meteen essentiële onderzoeksvaardigheden die je gedurende je hele masterperiode kunt inzetten.

Studiebegeleiding
michiel@spleen.nl

Literatuur
Aan het begin van het blok krijg je een aantal teksten uitgedeeld die je zelf moet kopiëren. In het uitgeschreven lesprogramma hieronder staat precies vermeld welke tekst je voor welke les moet hebben gelezen.

Leerdoelen/Beoordelingscriteria
Aan het einde van het blok heb je het volgende geleerd:

1. Je bent op de hoogte van de verschillende manieren waarop uiteenlopende mediafilosofen ‘het wezen’ van de fotografie hebben gedefinieerd en welke kritische standpunten ze hebben ontworpen ten aanzien van onze fotografische beeldcultuur.
2. Je bent in staat eigenzinnig te reflecteren op de werking, functie en waarde van het fotografische beeld in onze maatschappij.
3. Je bent in staat te reflecteren op de aard en maatschappelijke consequenties van de digitale beeldrevolutie.
4. Je bent in staat je eigen kunstenaarschap/fotografische praktijk te relateren aan discussies over onze huidige ‘plaatjesmaatschappij’.
5. Je bent in staat om gericht onderzoek te verrichten naar fototheoretische teksten, deze gericht te bevragen en ze zowel mondeling als schriftelijk kritisch te analyseren.

Programma

1. Dinsdag 9 september

- uitleg Probleem Gestuurd Onderwijs
- inhoudelijke introductie blok
- doorloop programma
- uitleg literatuur
- uitleg toetsing

Taak 1: Digitale revolutie? Achteruitgang of bevrijding?

Literatuur:

1. William Mitchell: The Reconfigured Eye, 1992
Hoofdstuk 1: Beginnings, p. 3 t/m 8
Hoofdstuk 3: Intention and artifice, p. 23 t/m 57
2. Liz Wells (editor): The Photography Reader, 2003
Hoofdstuk 21: Martin Lister, Extracts from Introduction to the Photographic Image in Digital Culture, p. 218 t/m 227
3. Liz Wells (editor): The Photography Reader, 2003
Hoofdstuk 23: Lev Manovich, The paradoxes of digital photography, p. 240 t/m 249

2. Dinsdag 23 september

Taak 2: Walter Benjamin en de vernietiging van het aura: hoe de kopie de macht greep

Literatuur:

1. Walter Benjamin: Het Kunstwerk in het Tijdperk van zijn Technische Reproduceerbaarheid, 1985
Hoofdstuk 1, p 9 t/m 42

3. Dinsdag 7 oktober

Taak 3: Barthes en het ‘ça a été’ van de fotografie: de analoge foto als eeuwige wond
Taak 4: Bazin en de ontologie van het fotografische beeld

Literatuur:

1. Roland Barthes: Camera Lucida, 2000
Deel 2, p 63 t/m 119
2. André Bazin: What is Cinema?, 2005
The ontology of the photographic image, p. 9 t/m 16

4. Dinsdag 28 oktober

Taak 5: Alleen de ervaring die voelt als een foto, is werkelijk: het foto-realisme van Susan Sontag
Taak 6: Baudrillard en de zombiewaarheid van het hyperreële

Literatuur:

1. Susan Sontag: On Photography, 2002
Hoofdstuk 1: In Plato’s cave, p. 3 t/m 24
Hoofdstuk 6: The image-world, p. 153 t/m 180
2. Jean Baudrillard: Simulacra and Simulation, 1994
Hoofdstuk 1: The precession of simulacra, p. 1 t/m 42


5. Dinsdag 4 november

- Nabespreking taak 5 en 6
- Korte presentatie outline briefkritiek